Recenzje książki

„Ksiądz profesor Józef Majka należy do najwybitniejszych polskich kapłanów dwudziestego wieku. Jego nadzwyczajne zdolności, dobrze uformowany charakter, bardzo silna wola – pozwoliły mu przezwyciężyć trudne okoliczności życiowe i dojść do znakomitych osiągnięć w sferze nauki i dydaktyki. Jako profesor i rektor uczelni, Józef Majka oddziałał znacząco na całe pokolenia filozofów, socjologów i teologów.  Był jednym z najlepszych wykładowców, a jednocześnie bardzo wnikliwym i kompetentnym badaczem współczesnego życia społecznego, umiejącym postawić trafne diagnozy dotyczące źródeł pojawiających się kryzysów społeczno-politycznych z jednoczesnym wskazaniem na sposoby wyjścia z tych kryzysów. Ksiądz profesor Majka miał świadomość, że życie społeczne, ekonomiczne i polityczne jest konsekwencją założeń filozoficznych i przekonań światopoglądowych ludzi, którzy na to życie istotnie wpływają” (…).

Dobrze się stało, że Ksiądz doktor Piotr Mrzygłód podjął się badań nad poglądami filozoficzno-społecznymi tego wybitnego Myśliciela i Kapłana. Ze swojego zadania wywiązał się znakomicie. Przygotował obszerną rozprawę, w której ujął myśl Księdza Majki na trzech zasadniczych płaszczyznach. Najpierw przedstawił filozoficzną koncepcję człowieka w ujęciu omawianego Autora, następnie rozważaną przez niego koncepcję dobra wspólnego, budowanego w klimacie miłości społecznej, a na koniec skoncentrował się na omówieniu przedstawianych przez Majkę analogii istniejących między społecznością naturalną oraz społecznością nadprzyrodzoną.

Praca Księdza Piotra Mrzygłoda stanowi poważne osiągnięcie naukowe jako dzieło ukazujące, po raz pierwszy w literaturze przedmiotu, całokształt poglądów filozoficzno-społecznych wybitnego polskiego myśliciela, jakim był Ksiądz Józef Majka. Struktura omawianej pracy jest jasna i logiczna. Autor przedstawił podjętą przez siebie problematykę w sposób dojrzały i poprawny. Zarówno językowo jak i metodologicznie. Należy wyrazić radość, że rozprawa ta zostanie opublikowana drukiem. Jako taka, będzie ona, bez wątpienia ważnym dla współczesnej nauki polskiej – a także dla polskich duszpasterzy źródłem i pomocą w ich pracy”.

+ Abp prof. dr hab. Stanisław Wielgus
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

---

„Wśród dyscyplin teologicznych, które zdobyły ostatnio rozgłos i zyskały dużą promocję znalazła się katolicka nauka społeczna, nazywana niekiedy społeczną nauką Kościoła. Fakt ten związany jest ze zjawiskiem ogromnych przemian w dziedzinie życia społeczno – politycznego w całym świecie. Znawcy i promotorzy katolickiej nauki społecznej pojawili się także w naszym kraju. Jednym z nich był ks. Józef  Majka (1918-1993), (…) który przeszedł do historii jako wybitny znawca katolickiej nauki społecznej, jako społecznik – personalista, kształtujący swoje poglądy społeczne w oparciu o społeczną naukę papieży i filozofię o orientacji tomistycznej (…).

Myśliciel ten w pionierski sposób określił właściwy status metodologiczny katolickiej nauki społecznej, jako nauki interdyscyplinarnej. Uważał bowiem, że dyscyplina ta wymaga stosowania wielu metod w zależności od etapu jej uprawiania. Wyróżnił przy tym trzy następujące etapy: pierwszy obejmuje twierdzenia wydedukowane z teologii i społecznej natury człowieka, z jego osobowej godności; drugi stanowi wykorzystanie wyników nauk szczegółowych o charakterze diagnostycznym i prognostycznym; trzeci – aktualne zalecenia i wytyczne do działania. Ukształtowana w ten sposób doktryna może być określona «personalizmem teologikalnym». Tak właśnie dzieło myślowe ks. Majki nazwał ks. Piotr Mrzygłód w sygnalizowanej tu pozycji książkowej, do której Przedmowę napisał ks. abp prof. Stanisław Wielgus. Niejednokrotnie w historii ludzkiej myśli spotyka się twórców, których trudno sklasyfikować pod względem uprawianej dyscypliny naukowej. Często bowiem zakres ich zainteresowań, prowadzonych badań czy też wybór metody, daleko wykraczają poza ramy jednego tylko działu nauki (…).

Synteza poglądów staje się wtedy niezwykle trudnym przedsięwzięciem, czasami – wręcz niemożliwym. Przed takim właśnie zadaniem stanął ks. Piotr Mrzygłód. Rozmiar książki wskazuje, że próba zmierzenia się z całokształtem publikacji wrocławskiego socjologa była nie lada wyzwaniem. Autor sprostał jednak temu wyzwaniu. Lektura książki nie pozostawia wątpliwości, że autor dobrze zaznajomił się z tekstami źródłowymi ks. Majki. Potwierdził to licznymi cytatami tak w samej treści rozprawy, jak i w przypisach. Zdaniem ks. Mrzygłoda twórczość Majki zorientowania była wokół zagadnień społecznych, przedstawianych w duchu personalizmu. Jednak ks. Mrzygłód nie traktuje wrocławskiego myśliciela jak filozofa, lecz stawia sobie za zadanie przybliżenie czytelnikom owego filozoficznego, personalistycznego podłoża prezentowanych przez niego zagadnień. Autor zadał sobie wiele trudu, aby w początkowych paragrafach każdego z rozdziałów dokonać wyjaśnienia pojęć podstawowych i bardziej ogólnych, które mogą być swoistym fundamentem do dalszych rozważań. Lektura książki staje się przez to znacznie łatwiejsza, ponieważ nie istnieje konieczność odnoszenia się do informacji podstawowych i przerywania toku myślowego niepotrzebnymi wtrąceniami (…).

Na kartach dysertacji Piotra Mrzygłoda odkrywamy ks. Majkę, jako społecznika zorientowanego tomistycznie. Kiedy pojawia się w pracy wzmianka o tomizmie czy personalizmie, możemy być pewni, że prezentacja przybierze za chwilę postać triady – św. Tomasz, Maritain i ks. Majka. Sama książka ks. Mrzygłoda, wydana przez Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, stanowi w naszym kraju jedną z lepszych dotychczasowych, całościowych prezentacji myśli Józefa Majki. Godna jest przestudiowania i zauważenia”.

+ Bp prof. dr hab. Ignacy Dec
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu

---

„Refleksja nad dorobkiem naukowym owych klasyków personalizmu chrześcijańskiego w naszym kraju jest obowiązkiem wynikającym nie tylko z pamięci o nich, ale i z potrzeby stałego powrotu do ich refleksji, przemyśleń i wskazań stanowiących podstawę do mocowania się z tymi samymi wyzwaniami, choć realizowanymi już w innych okolicznościach historycznych. Dlatego dobrze się stało, że w ostatnim czasie ukazało się obszerne studium ks. dra Piotra Mrzygłoda o jednym z największych obrońców człowieka – ks. prof. Józefie Majce (1918-1993), wybitnym uczonym, profesorze i nauczycielu akademickim, filozofie, teologu, autorze licznych i wybitnych dzieł, które są solidną podstawą naukową dla kolejnych pokoleń studentów.

Praca wydana 18 lat po śmierci współtwórcy wrocławskiego środowiska naukowego, ale także społeczno-politycznego „wizjonera”, omawia dorobek jego życia. Jej Autor, młody wrocławski uczony, dobrze uformowany filozof po „Szkole Lubelskiej”, a jednocześnie duszpasterz w Kościele Uniwersyteckim, jasno określa we wstępie do swej pracy cele, jakiemu przyświecały w jej przygotowywaniu. Traktuje ją jako wyraz wdzięczności Profesorowi za pozostawiony dorobek, a jednocześnie widzi tu okazję „na przywołanie raz jeszcze jego myśli i osiągnięć, których dokonał na polu nauki społecznej Kościoła, ekonomii, etyki, socjologii oraz właśnie filozofii, która zawsze stanowiła bazę wszelkich podejmowanych przez niego rozważań, analiz i dyskusji”.

Autor Personalizmu teologikalnego zrealizował cele te, próbując stworzyć spójny obraz poglądów Józefa Majki sięgając źródłowo do jego bogatej spuścizny filozoficznej i społecznej i prezentując ją niejako w pięciu osobnych odsłonach (…).

Niewątpliwym walorem tej książki jest bodaj pierwsza próba nie tylko prezentacji, ale także i syntezy myśli filozoficznej księdza Majki, pokazanej na tle dowolnych, częstokroć urojonych XX-wiecznych sądów o rzeczywistości oraz toczącej się nieustannie dyskusji o człowieku i wymiarze jego godności i nieredukowalności. Z prezentowanej tu publikacji księdza Mrzygłoda dowiadujemy się nie tylko tego, jakie były poglądy Józefa Majki, ale poznajemy Go również jako autentycznego „proroka” zatroskanego o człowieka, a więc o respektowanie jego człowieczej godności we wszystkich możliwych jej odsłonach. To zatroskanie wpisuje się głęboko w tradycję i klimat chrześcijańskiego personalizmu, w wydaniu takich wybitnych myślicieli XX wieku, jak Emmanuel Mounier czy Jacques Maritain.

Z tego też powodu książka ks. Piotra Mrzygłoda odsłaniając kolejne obszary filozofowania ks. prof. Majki wprowadza czytelnika w świat człowieka rozumianego jako osoba, ze wszystkimi tego konsekwencjami, tak naturalnymi, jak i nadprzyrodzonymi (…).

Zasygnalizowana w książce niezwykle interesująca, aczkolwiek niełatwa w odbiorze tematyka oraz sama myśl filozoficzna księdza Majki ukazana to została w sposób dojrzały i przystępny i – co ważne – za pomocą języka kompetentnego, ale i czytelnego. Sprawia to, że książka ta – mimo chyba nie najszczęśliwszego i nieco tajemniczo brzmiącego tytułu – nie odstrasza i może być śmiało adresowana nie tylko do specjalistów z dziedziny filozofii – zwłaszcza filozofii społecznej – ale również do szerszego grona czytelników. (…) Co jest chyba najlepszą rekomendacją i zaproszeniem do sięgnięcia do samej książki, poświęconej przybliżaniu i promocji myśli Józefa Majki”.

Ks. prof. dr hab. Piotr Nitecki
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu 

---

„Osoba i dorobek naukowy ks. prof. dra hab. Józefa Majki (1918-1993) – filozofa, teologa i pastoralisty, teoretyka katolickiej nauki społecznej, socjologa, ekonomisty, metodologa nauk – a także jego znaczące miejsce w polskiej myśli filozoficznej XX wieku, nierozerwalnie łączą go ze środowiskiem intelektualnym znanym pod nazwą „Lubelska .Szkoła Katolickiej Nauki Społecznej”. Albowiem na trwałe wpisał się ks. Majka w dzieło systematyzacji katolickiej nauki społecznej w Polsce. Przedsięwzięcie to zapoczątkowane w latach 30. minionego stulecia przez ks. A. Szymańskiego, rektora KUL-u, znalazło z czasem znakomitych kontynuatorów, takich jak ks. Stefan Wyszyński, Czesław Strzeszewski czy  ks. Karol Wojtyła.

Analogicznie, w odniesieniu do ks. Majki należy czytać rozprawę ks. dra Piotra Mrzygłoda, pracownika naukowego Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Autor monografii, którego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół współczesnej filozofii polskiej, zapewne miał świadomość nieprzeciętnej pozycji naukowej ks. prof. Majki, porównywalnej z osiągnięciami takich postaci jak J. Messner czy W. Weber. Podejmując się próby przedstawienia biografii prof. Majki i jego naukowych „rozstrzygnięć treściowych” (s. 439), autor osiągnął wyjątkowy rezultat badawczy, którego wagę i aktualność czytelnik dostrzeże z łatwością. Mrzygłód zdołał bowiem, odwołując się do J. Majki, interesująco pokazać najgłębsze przesłanie ideowe Szkoły Lubelskiej i jej paradygmaty w kontekście filozofii klasycznej oraz chrześcijańskiego teocentryzmu.

Tytuł publikacji [Personalizm teologikalny ks. Józefa Majki. Studium filozoficzno-społeczne] eksponuje pojęcie «personalizmu teologikalnego». Czy jest on tożsamy z chrześcijańskim personalizmem społecznym? Wybór autora, zasygnalizowany już we wstępie nie znalazł szerszego uzasadnienia, które mogłoby być interesujące – ale w żadnym razie nie jest bezzasadny. Zasada personalizmu powiązana z chrześcijańskim Objawieniem, inspirowana Maritainowskimi ideami świeckiej cywilizacji chrześcijańskiej i papieskimi postulatami budowania cywilizacji miłości, na pewno tworzy «teologikalną» wizję społeczności ludzkiej w wersji Majki (…). Fakt, że autor przybliża czytelnikowi związki obu tych myślicieli [Maritaina i Majki] uważam za ważkie osiągniecie.

W pracy Mrzygłoda daje się wyczuć klimat uprawianego na KUL-u personalizmu społecznego. W tej samej szkole niegdyś kształtował swój umysł i poszerzał horyzonty poznawcze ks. Majka, a także wpływał na nią, wnosząc „ożywcze inspiracje” i „komparatystyczne łączenie rozmaitych wątków” (s. 414) (…). Autor Personalizmu teologikalnego przedstawił prof. Majkę akcentującego, że człowiek swoją godnością przekracza wszystkie cele społeczne, które wybiera i potem realizuje. Ten główny wątek filozofii społecznej J. Majki został w książce przedstawiony twórczo i komunikatywnie. Dzięki temu otrzymaliśmy naukowy portret człowieka, którego myśl zdążała ku przyszłości, a dziś na jawi się wręcz jako „prorocza”. (…) Rekonstrukcja jego poglądów z równoczesnym ukazaniem ich źródeł i inspiracji znalazła w osobie P. Mrzygłoda sprawnego realizatora, który wydobył jej istotne wartości i ideowe przesłanie”.

Dr Edward Balawajder
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

---

„Ksiądz Józef Majka (1918-1993; w czasach PRL-u dla zmylenia czujności cenzury część własnych tekstów wydawał pod pseudonimem Józef Fidalski  lub w ogóle ich nie sygnował) odegrał znaczącą rolę w rozwoju katolickiej nauki społecznej w Polsce. Jako przedstawiciel wysoce interdyscyplinarnej katolickiej nauki społecznej, w swoich pracach nie tylko omawiał zagadnienia bezpośrednio związane z nauczeniem społecznym Kościoła katolickiego, ale również dotykał kwestii: filozoficznych, socjologicznych, teologicznych, ekonomicznych oraz historycznych (…).

Jego dzieło, na które składa się blisko 400 pozycji, to wzorcowy kanon refleksji społecznej prowadzonej z perspektywy chrześcijańskiej. Bogata twórczość ks. Majki jest przedmiotem zainteresowania wielu badaczy. Mimo to, jak dotąd nie powstała praca, w której ujęto by całokształt filozoficzno-społecznych poglądów autora Chrześcijańskiej myśli społecznej. Dlatego dopiero dzięki publikacji ks. Piotra Mrzygłoda Personalizm teologikalny ks. Józefa Majki. Studium filozoficzno-społeczne (Wrocław 2009 r.) czytelnicy mogą zapoznać się z koncepcją człowieka i szerzej z wizją życia społecznego, które wypracował Józef Majka (…).

Człowiek w ujęciu ks. J. Majki jest istotą, którą można w pełni zrozumieć tylko wówczas, gdy odniesie się ją do Absolutu. I dalej: Bóg jest źródłem ludzkiego istnienia’ a podobieństwo człowieka do Boga stanowi o ludzkiej godności. To zaś oznacza, że Bóg jest zarówno ontologiczną, jak i aksjologiczną podstawą ludzkiej egzystencji. Człowiek jest więc nierozerwalnie związany z Bogiem. Autor rozprawy zauważa, że w rozumieniu ks. Majki człowiek jest «istotą teologikalną», tzn. we wszystkich możliwych wymiarach swojego istnienia trwale powiązaną z Bogiem (s. 25). Przekonanie o «teologikalnym» charakterze człowieka jest fundamentem, na którym ks. Majka nabudowuje wizję właściwie zorganizowanej ludzkiej społeczności. Teologikalny charakter ludzkiej natury wskazuje, że życie społeczne winno organizować się wokół idei dobra wspólnego. Przedstawiona przez ks. Majkę wizja jest nader interesującą propozycją: przy zachowaniu konfesyjnej neutralności wprowadzona w praktykę życia społecznego urzeczywistniłaby chrześcijańskie zasady życia społecznego (s. 25) (…).

Prezentowana praca może być śmiało uznana za «przewodnik» po niezwykle bogatej i dotąd jeszcze całościowo nieopracowanej spuściźnie Majki. Otrzymujemy w niej także, wykaz wszystkich dzieł tego autora (s. 449-460), ale w odpowiednich miejscach wskazane są różnego rodzaju potrzebne komentarze. Dzięki tak całościowemu opracowaniu antropologii wrocławskiego filozofa możemy podejmować rzetelne analizy przemyśleń i poglądów ks. J. Majki (s. 87-88) (…).

Stąd książkę Personalizm teologikalny uważam za niezwykle cenne dzieło. Po raz pierwszy bowiem w polskiej literaturze całościowo, kompetentnie oraz wnikliwie została ukazana myśl jednego z najwybitniejszych współczesnych polskich myślicieli. Należy pokładać nadzieję, że w przyszłości Józef Majka zostanie zaliczony do grona znaczących przedstawicieli polskiego komunitaryzmu”.

Ks. dr Zdzisław Kieliszek
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

---

„Twórczość ks. prof. Józefa Majki w wielu kwestiach nie straciła na aktualności dlatego pełni zasługuje na to, by wiele z jego tez i systematycznych dociekań stało się przedmiotem dyskusji także i dziś, mimo że od jego śmierci upłynęło już ponad piętnaście lat. Częściową próbą wyjścia naprzeciw tej potrzebie jest publikacja przedstawiciela młodego pokolenia nauki wrocławskiej – ks. Piotra Mrzygłoda, który swe studium zatytułował: Personalizm teologikalny ks. Józefa Majki. Studium filozoficzno-społeczne.

Od razu należy dodać, że takie sformułowanie jest nieco mylące, gdyż tak naprawdę w wymienionej pracy mamy do czynienia ze swego rodzaju summą, tzn. kompetentnym, kompleksowym i systematycznym opisem najważniejszych elementów filozofii społecznej Józefa Majki, pomieszczonym w jednym – co prawda obszernym – tomie. (…) Omawiane tu opracowanie jest wartościowe nie tyle ze względu na swą oryginalność, lecz ze względu na w miarę konsekwentny, podręcznikowy wręcz porządek, pozwalający na dokładne zapoznanie się z myślą jego bohatera Posiada również ogromną wartość dla badań nad katolicką nauką społeczną”.

Piotr Sutowicz
«Civitas Christiana» – Oddział we Wrocławiu 

---

„W ramach toczącego się – fundamentalnego – dla współczesnej cywilizacji dyskursu antropologicznego, weszła na rynek wydawniczy ważna książka autorstwa wrocławskiego filozofa, wykładowcy Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu – dra Piotra Mrzygłoda. Jest ona wielce udaną próbą syntezy personalizmu wyrosłego na chrześcijańskim objawieniu przez laty budowanego przez ks. prof. dra hab. Józefa Majkę”.

„(…) Piotr Mrzygłód dokonał w swym dziele zasługującego na najwyższe uznanie wyodrębnienia myśli antropologicznej Józefa Majki oraz wskazania jej konsekwencji społecznych. Autor osiągnął zasługujący na wyjątkowe podkreślenie rezultat badawczy, wskazując oryginalność myśli Majki na tle przesłania szkoły lubelskiej oraz filozoficznych korzeni tego wybitnego uczonego: myśli św. Tomasza z Akwinu oraz ujęcia Jacquesa Maritaina, Emanuela Mouniera i Karola Wojtyły”.

Ks. dr Dariusz Tułowiecki
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie